Chùa Bảo Quang, thâm nghiêm cổ kính

Nối liền nhau bằng ngôi nhà ống muống, thiêu hương, tạo cho chùa có hình chữ công, các mái của hai nhà chảy xuống gặp nhau ở bốn góc tạo thành các đao cong mềm mại. Chùa có kiến trúc đơn giản, bào trơn đóng bén, tường xây bằng đá ong loại nguyên liệu sẵn có ở địa phương. Chùa làm thấp (đặc trưng của chùa cổ), tàu chùa chỉ cách hiên 1,6m (đặc trưng của chùa cổ) nhưng nền chùa Bảo Quang lại được đắp lên rất cao, phải qua chín bậc mới lên đến hè chùa. Dân làng lưu truyền, hai sào ao làng bên trái chùa là dấu tích của việc “vượt thổ” đắp nền chùa ngày xưa. Phía trước chùa là Tam quan, làm kiểu chồng diêm hai tầng tám mái.

Chùa Bảo Quang còn lưu giữ được ba tấm bia cổ dựng ở hai bên sườn bái đường và quả chuông “Bảo Quang hồng chung” treo ở Tam Quan. Quả chuông có đường kính rộng 52cm, thân chuông cao 70,5cm, có bốn múi. Nội dung bia và bài minh chuông cho những thông tin rất quý giá. Tấm bia cổ nhất và lớn nhất “hậu Phật bi kí” dựng năm Canh Thân, ghi rõ: Sư cụ Thích Thanh Tầm, người ở làng Phú Ổ, huyện Thạch Thất trụ trì chùa. Thời Hồng Đức (1460-1497), năm Quý Sửu (1493) cụ cùng dân làng sắp xếp lại tượng Phật, tạc thêm tượng A di đà và tượng Kim cương, đúc Bảo quang hồng chung, cụ còn cung tiến vào chùa một mẫu ruộng, ngày nay vẫn gọi là ruộng Chí Nguyên - tên hiệu của cụ. Như vậy, đến thời Hồng Đức, cách đây trên năm trăm năm đã có ngôi chùa này, qua nhiều lần sửa chữa, nhưng vẫn giữ được dáng dấp ngôi chùa rất cổ kính có từ xa xưa. 

Chùa Bảo Quang, xã Thạch Xá, huyện Thạch Thất, TP Hà Nội.

Chùa Bảo Quang có 52 pho tượng Phật, phần lớn bằng đất sét, luyện với trấu xay, phủ sơn. Các pho tượng được tạo tác theo phong cách tả thực khá đẹp và sinh động. Chùa có bốn pho tượng Kim cương ngồi, tứ Kim cương chứ không phải bát bộ Kim cương và ngồi chứ không phải đứng, sát khí đằng đằng như thấy ở các chùa khác. Trong đó lại có vị Kim cương ngồi gảy đàn. Các pho Kim cương này được nói đến trong bia Hậu Phật kể trên. Có người cho rằng vì được tạo tác thời Hồng Đức - một thời thịnh trị nhất trong xã hội phong kiến Việt Nam, nên người thợ đã tạc những vị thiên tướng bảo vệ Phật pháp trong cảnh xã hội yên bình. Đây là một nét độc đáo hiếm có của chùa Bảo Quang.

Tiệc chính của chùa Bảo Quang là ngày mùng 4 Tết hằng năm. Ngày 26 tháng Giêng là ngày cúng Phật, các phật tử, già vãi và bà con dân làng ra chùa vừa thành tâm lễ Phật vừa vãn cảnh chùa, giao lưu gặp gỡ đầu Xuân. Năm làng mở hội, có đấu vật và đánh gậy, hai môn thể thao truyền thống của làng và nhiều trò chơi khác. Ngày mùng 7 tháng 8 là ngày giỗ cụ Thích Thanh Tầm, người có công cung tiến nhiều ruộng, tạc tượng, đúc chuông cho chùa cách đây trên 500 năm.

Bà con thường gọi chùa Bảo Quang là “Chùa làng” bởi do dân làng xây dựng, không phải chùa do Nhà nước làm. Chùa gắn bó chặt chẽ với đời sống văn hóa tâm linh của bà con dân làng. Ngôi chùa thâm nghiêm, cổ kính đã trải qua nhiều lần sửa chữa, trùng tu bảo tồn nhưng tiếc rằng không còn chứng tích để biết cụ thể. Sau thời gian dài chiến tranh; chùa bị xuống cấp nặng. Năm 1993, Hội Người cao tuổi cùng dân làng tiến hành sửa chữa lớn. Năm 2004 xây thêm nhà tổ, năm 2011 xây thêm tam quan ngoại.

Dân làng Yên Thôn tự hào tuy làng nhỏ, nhưng có bốn ngôi chùa cổ, trong đó chùa Bảo Quang là một trong những ngôi chùa cổ nhất ở huyện Thạch Thất, TP Hà Nội.