Chùa Từ Hiếu - Nơi Lưu Dấu Thời Gian

Hồ bán nguyệt sau cổng tam quan của chùa - Ảnh: Hồng Trần

Chùa tọa lạc trên một khu đồi núi thấp khá bằng phẳng, phía trước

cổng chùa là một khu đồi thông xanh mát, bên cạnh có một con 

suối nhỏ trong vắt quanh năm nước chảy tạo cho nơi đây phong 

cảnh trầm mặc, thanh tịnh đậm chất chốn thiền môn.

Bước qua cổng tam quan của chùa là một hồ bán nguyệt nước 

trong vắt phản chiếu bóng hình rêu phong cổ kính cùng từng đàn 

cá to tung tăng bơi lội... Tất cả, tạo nên một bức tranh phong thủy 

rất đỗi hữu tình.

Ngoài lịch sử lâu đời cùng với kiến trúc độc đáo mang đậm nét 

đặc trưng của vùng đất cố đô, chùa Từ Hiếu còn nổi tiếng khắp 

trong ngoài nước bởi nơi đây còn có một nghĩa trang độc nhất vô 

nhị - nơi chôn cất các quan thái giám của triều Nguyễn năm xưa.

Nằm cách chính điện khoảng 50m về phía bên trái của chùa Từ 

Hiếu chính là khu mộ địa của các quan thái giám với hơn 20 ngôi 

mộ được chia thành 3 dãy rõ rệt, phía trên mỗi bia mộ đều có khắc 

tên tuổi, quê quán, pháp danh, chức vụ và ngày mất của từng vị 

thái giám. Hằng năm, cứ đến ngày rằm tháng 11 âm lịch, nhà chùa 

lại đứng ra tổ chức ngày giỗ chung để tưởng nhớ đến công đức 

những người đã mất, trong đó có các quan thái giám triều Nguyễn 

có phần công đức tại chùa.

Phần mộ của những vị quan thái giám triều Nguyễn năm xưa được chôn cất trong khu “nghĩa trang thái giám” nằm trong khuôn viên chùa Từ Hiếu - Ảnh: Hồng Trần

Tiền thân của chùa Từ Hiếu là An Dưỡng Am được xây dựng do 

nhà sư Nhất Định - là một vị tăng uyên bác, thông tuệ nội điển 

được cả triều đình Huế kính nể lập lên từ khoảng đầu thế kỷ XIX 

để làm nơi tịnh tu. Đến năm 1843, dưới thời vua Thiệu Trị, quan 

thái giám Châu Phước Năng do ý thức và lo lắng rằng sau này khi 

mình nằm xuống do không có con nối dõi, bát hương sẽ nguội 

lạnh trong những ngày cúng giỗ nên đã đứng ra quyên tiền góp 

của để trùng tu xây dựng An Dưỡng Am thành một ngôi chùa 

khang trang với mong muốn sau này làm nơi yên nghỉ, hương 

khói. Về sau, An Dưỡng Am được vua Tự Đức sắc phong “Sắc tứ 

Từ Hiếu Tự”, từ đó chùa chính thức có tên là Từ Hiếu và tất cả 

những thái giám trong triều Nguyễn có phần công đức tại chùa 

sau khi mất đều sẽ được nhà chùa mai táng, chôn cất và hương 

khói tại chùa trong những ngày cúng giỗ. Cũng chính vì lẽ đó nên 

ngoài tên gọi Từ Hiếu, chùa còn có các tên gọi khác như “chùa 

Thái giám” hay “chùa Hoạn quan”.

Chùa Từ Hiếu hiện nay là một điểm đến hấp dẫn của rất nhiều du khách trong và ngoài nước - Ảnh tư liệu

Trong chùa, một trong những nơi thờ tự trang trọng nhất chính là 

án thờ của Tả quân Lê Văn Duyệt (1763 - 1832) - một trong những 

vị tướng quân xuất sắc dưới thời vua Gia Long lập quốc. Ông 

không chỉ là một thái giám mà còn là một nhà quân sự tài ba, một 

nhà chính trị xuất chúng. Chỉ vì lòng ghen ghét, đố kỵ mà ông bị 

kết tội oan và bị san phẳng mộ dưới thời vua Minh Mạng 

(1820 - 1841). Mãi đến đời vua Thiệu Trị (1841 - 1847), ông mới 

được minh oan và được xây dựng lại mộ phần.

Sau này, cùng với Thái úy Lý Thường Kiệt (1019 - 1105) đồng thời 

cũng là một thái giám, Lê Văn Duyệt được nhân dân nhiều nơi lập 

đền thờ và được xem là một trong những bậc tiền hiền có công với đất nước, dân tộc.

Giờ mỗi khi đến Huế, sau khi đã dạo bước tham quan những lăng 

tẩm, đền đài, dạo chơi trên sông Hương núi Ngự, không ít du 

khách tìm đến tham quan chùa Từ Hiếu - nơi vẫn còn lưu dấu 

những nét kiến trúc đặc sắc của đất cố đô xưa. Một chút lắng lòng 

và cũng để hiểu hơn thân thế, phận đời của những vị thái giám 

từng phục vụ trong cung cấm năm xưa.

Hồng Trần